تپه دهل زنان مروست، یکی از قطورترین تلمسه های بادی صعودی ایران - طرفداران رونالدو

یکی از نظر ایجاد صدایی شبیه بالگرد و هواپیما در هنگام حرکت بر روی ماسه ها و لغزش آن ها که این صدا تا فاصله 500 متری نیز قابل شنیدن است و گردشگران را مات و مبهوت می نماید و دیگری جنس آن که ترکیبی از ذرات آهن، منگنز و مارن است و در هنگام وزش باد ملایم پیکان ها و موج های رنگی متناوب سیاه و سفید بسیار جالبی ایجاد می نماید.

علاوه بر خصوصیات مذکور، گفته می گردد این کوه ریگ به عنوان فعال ترین کوه ریگ مرکزی ایران و یکی از قطورترین تلمسه های بادی صعودی ایران است.

امروزه اهمیت و مجذوب کنندهیت این اثر به طور روزافزونی در حال توسعه است به طوری که اخیراً از استان های کرمان، فارس و یزد علاقه مندان و گردشگران زیادی برای تماشا این اعجوبه ژئومورفولوژیکی به این منطقه عزیمت می نمایند و با توجه به پتانسیل بالایی که دارد و در صورت شناخت بیشتر و تحقیقات علمی تر در این زمینه حتی توان جذب گردشگران متخصص در علوم زمین را از سایر کشورها داراست.

با توجه به ضخامت و بافت ذرات، قدمت آن از دوره هولوسن تا اواخر دوره کواترنر یعنی حدود 10000 سال پیش، تخمین زده شده است.

توصیف سیمای ظاهری:

پس از عبور از شهر مروست و حرکت به سمت شرق و با گذر از روستاها و قلعه های تاریخی، درختان گز و تپه ماهورهای زیبا، به تپه ای بلند در دامنه شمالی کوهی آهکی و کم ارتفاع به نام تپه دهل زنان بر می خوریم.

این تپه ترکیبی از ذرات ماسه و آهن است که در طول چندین هزار سال تشکیل شده که ساکنان مروست و روستاهای اطراف هرکدام آن را نام و لقبی داده و برای آن افسانه های مختلفی ساختند.

در سمت شمال منطقه، چاله ای خطی و در راستای جنوب شرق به شمال شرق کشیده شده که از دل آن چند مسیل و آبراهه گذر نموده و جاده خاکی دسترسی شهر مروست به روستای خبر نیز موازی با آن و در حاشیه جنوبی آن می گذرد.

از چشم انداز ها زیبای منطقه می توان به جانوران درنده ای مثل گرگ و کفتار اشاره نمود که در شب ها صدای زوزه شان در دشت می پیچد.

وجود تعداد زیاد کبک نیز قابل توجه بوده به طوری که در هنگام صبح و یا ظهر برای خوردن آب به کنار چاه های آبی که چوپانان برای استفاده دام هایشان حفر نموده جمع شده و چشم انداز ای با شکوه ایجاد می نمایند.

کمی آن طرف تر، تپه رؤیایی دهل زنان و در دل کوه های مرتفع تر غاری مجذوب کننده و تماشای به نام غار ایوب وجود دارد و در کنار این غار، چشمه ای جوشان با آب شیرین وجود دارد که هرساله گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می نماید.

دلیل نام گذاری این تپه به این نام معین نیست اما به گفته اهالی مروست به دلیل صدایی است که هنگام غروب از این تپه شنیده می گردد که احتمالاً به دلیل شکل تپه و شیب تند آن است.

از نظر نوع و جهت حرکت در رابطه با مواضع معین کشیدگی کوه این تپه ها دو نوع هستند: تلماسه های صعودی یا بالا رو و تلماسه های نزولی یا ریزشی که اثر مذکور از نوع تلماسه صعودی بالارو محسوب می گردد.

این تلماسه ها در دامنه ای که در جهت رو به باد قرارگرفته است دامنه شمالی تشکیل شده و ماسه های پای دامنه کمی درشت دانه تر از ماسه های بالای دامنه هستند. فرم اثر به صورت کشیده و محدود و در جهت وزش باد ایجاد شده است.

این تپه دارای مواد معدنی مانند آهن و منگنز بوده و از ویژگی های ممتاز آن، ضخامت بیش از 30 متر و اختلاف ارتفاع 120 متری است.

از خصوصیات ویژه این کوه ریگ، داشتن رگه های از منگنز و آهن در درون خود است که هنگام وزش باد با صورت متناوب خطوط تیره و روشن و موازی پیکان ماسه ای رنگین با عرض بین 5 تا 10 سانتیمتر و در جهت شیب دامنه می سازد که بسیار تماشای و جالب است.

علی رغم شیب تند تپه، ذرات شن و ماسه به پایین تپه غلت نمی خورند حتی اگر با هر وسیله ای آن ها را به پایین تپه بریزیم بعد از مدتی با نظم خاصی به جای خود بر می گردند گویا این تپه دارای خاصیت مغناطیسی است.

از دیگر عجایب تپه این است که با حرکت بر روی شن ها و جابجایی آن صدای قرش بسیار عجیبی همچون صدای پرواز بالگرد ایجاد می گردد که تا به امروز دلیل علمی برای آن ذکر نشده است اما بعضی از زمین شناسان دلیل آن را وجود مواد فلزی و اصطحکاک ناشی از این گونه مواد که حالت مغناطیسی ایجاد می نماید می دانند. صدای ایجاد شده حتی تا فاصله نیم کیلومتری به خوبی قابل شنیدن است.

این تپه در 20 کیلومتری شمال شرقی شهر مروست و در نزدیک مرز استان یزد و کرمان در میان اراضی بیابانی واقع شده است.

اندازه آگاهی مردم از وجود اثر :

در حال حاضر این اثر طبیعی در محدوده شهرستان خاتم و به ویژه شهر مروست از معروفیت مناسبی برخوردار بوده و یکی از تفرجگاه های ساکنین منطقه به ویژه در ماه های اول فصل بهار و پاییز است.

فرهنگ عامه نسبت به اثر:

با توجه به اینکه اطراف تپه را مراتع چرای دام بهاره تشکیل می دهد، به همین خاطر بیشتر داستان ها و روایات نیز از زبان و تخیل چوپانان نشات گرفته است.

اعتقاد مردم مخصوصاً چوپانان این است که در شب های آرام صدایی چون ساز و نقاره از آن می آید و صدای پایکوبی پا در دشت می پیچد. بعلاوه اعتقاد بر این است که جنیان و پریان چون جهان آرام گیرد و دل نشین گردد شادمانی می نمایند و با پایکوبی پا برای ظهور امام زمان دعا می نمایند. اعتقاد دیگر چوپانان این است که چون جهان آرام گیرد و گرگ ومیش در یک جوی آب خورند موعود ظهور خواهد نمود و این منطقه یکی از محل هایی است که این اتفاق خواهد افتاد.

این اثر طبیعی در سال 1394 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گزارش از سید سعید طباطبائی کارشناس روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد